Krivično delo neovlašćena proizvodnja i stavljanje u promet opojnih droga
Navedeno krivično delo ima svoj osnovni oblik, dva teža oblika, najteži oblik i privilegovani oblik, u skladu sa kojom težinom su i propisane kazne. Osnovni oblik ovog krivičnog dela podrazumeva da je u pitanju neovlašćena proizvodnja, prerada, prodaja ili nuđenje na prodaju ili kupovina radi prodaje, držanje ili prenošenje ili posredovanje u prodaji ili kupovini ili na drugi način neovlašćeno stavljanje u promet supstanci ili preparata koji su proglašeni za opojne droge. Za ovaj oblik propisana je kazna zatvora od 3 do 12 godina.
Privilegovani oblik ovog krivičnog dela sa propisanom kaznom zatvora od 2 do 8 godina podrazumeva neovlašćeno uzgajanje opijumskog maka ili psihoaktivne konoplje ili druge biljke iz kojih se dobija opojna droga ili koje same sadrže opojnu drogu.
Zakon predviđa i dva teža oblika, sa propisanom kaznom od 5 do 15 godina zatvora. Prvi podrazumeva da je delo iz stava 1 (gore navedeni osnovni oblik) izvršeno od strane grupe ili je učinilac ovog dela organizovao mrežu preprodavaca ili posrednika. Grupu, u smislu Krivičnog zakonika, čini najmanje tri lica povezanih radi trajnog ili povremenog vršenja krivičnih dela koja ne mora da ima definisane uloge svojih članova, kontinuitet članstva ili razvijenu strukturu.
Drugi teži oblik podrazumeva prodaju, nuđenje na prodaju ili bez naknade radi daljeg stavljanja u promet davanje opojne droge maloletnom licu, duševno bolesnom licu, licu koje je privremeno duševno poremećeno, licu koje je teže duševno zaostalo ili licu koje se leči od zavisnosti od opojnih droga, ili stavljanje u promet opojne droge pomešanu sa supstancom koja može dovesti do teškog narušavanja zdravlja, ili izvršenje dela iz stava 1 (gore navedeni osnovni oblik) u ustanovi obrazovanja i vaspitanja ili u njenoj neposrednoj blizini ili ustanovi za izvršenje krivičnih sankcija ili u javnom lokalu ili na javnoj priredbi, ili ako ga učini službeno lice, lekar, socijalni radnik, sveštenik ili lice zaposleno u ustanovi obrazovanja i vaspitanja, iskorišćavanjem svog položaja ili ako se za izvršenje tog dela koristi maloletno lice.
Najteži oblik ovog krivičnog dela predstavlja situaciju kada je ono izvršeno od strane organizovane kriminalne grupe, u kom slučaju je propisana kazna zatvora od najmanje 10 godina. Organizovanom kriminalnom grupom se, u smislu Krivičnog zakonika, smatra grupa od tri ili više lica, koja postoji određeno vreme i deluje sporazumno u cilju vršenja jednog ili više krivičnih dela za koja je propisana kazna zatvora od četiri godine ili teža kazna, radi neposrednog ili posrednog sticanja finansijske ili druge koristi.
Učinilac (nekog od gore navedenih dela) koji otkrije od koga nabavlja drogu, može se osloboditi od kazne.
Osim gore navedenog, kažnjivo je i neovlašćeno pravljenje, nabavljanje, posedovanje ili davanje na upotrebu opreme, materijala ili supstanci za koje zna da su namenjene za proizvodnju opojnih droga, i to kaznom zatvora od 2 do 8 godina.
Krivično delo neovlašćeno držanje opojnih droga
Osnovni oblik ovog krivičnog dela podrazumeva neovlašćeno držanje u manjoj količini za sopstvenu upotrebu supstance ili preparata koji su proglašeni za opojne droge, za koje je propisana novčana kazna ili kazna zatvora do 3 godine, pri čemu se učinilac može i osloboditi od kazne.
Ukoliko je u pitanju velika količina opojnih droga, propisana kazna je od 3 do 10 godina zatvora. Za ovaj oblik krivičnog dela zakonodavac je izričito predvideo da se, u slučaju da se učiniocu utvrdi kazna zatvora, ona ne može izvršiti kao kućni zatvor.
Kao i u slučaju gore navedenog krivičnog dela neovlašćene proizvodnje i stavljanja u promet opojnih droga, i ovde se učinilac koji otkrije od koga nabavlja drogu može osloboditi od kazne.
Uloga branioca
Razlikovanje ova dva krivična dela na nivou tzv. pravne kvalifikacije je od velike važnosti, naročito ako se ima u vidu visina zaprećene kazne za jedno odnosno drugo krivično delo. U tom smislu, uloga branioca je od ključnog značaja. Naime, u praksi, tužilaštvo neretko kvalifikuje delo kao neovlašćeno držanje i stavljanje u promet, iako se radi o lakšem krivičnom delu, iz kog razloga je važno angažovati stručnog advokata. Advokat Vam, pre prvog saslušanja, može dati savete od ključnog značaja za dalji tok postupka. Takođe, branilac ima veliku uloga kod odluke tužioca da li da primeni institut odlaganja krivičnog gonjenja (oportunitet) i kod odluke suda da li da učinioca krivičnog dela držanja opojnih droga oslobodi od kazne.
Sudska praksa
Postavlja se pitanje koji dokazi su inkriminišući. Sudska praksa je pokazala da pronađena vagica za precizno merenje, droga upakovana i razgramirana u paketiće (pa čak i u veći broj paketića) i novac (pr. u sitnim apoenima) ne može predstavljati dovoljan dokaz da je u pitanju krivično delo neovlašćene proizvodnje i stavljanja u promet opojnih droga, već mora postojati još dokaza, poput spiska kupaca, komunikacije sa kupcima, njihovog identiteta i sl.
Nadalje, razlika između ova dva krivična dela sprovodi se na subjektivnom planu odnosno u odnosu okrivljenog prema navedenom delu (u njegovoj nameri) – da li drži drogu radi prodaje ili je drži za sopstvenu upotrebu. U prvom slučaju radiće se o krivičnom delu neovlašćene proizvodnje i stavljanja u promet opojnih droga, dok će se u drugom slučaju raditi o neovlašćenom držanju opojnih droga.
Na polju razlikovanja ova dva krivična dela važna je i količina droge. Naime, „manja“ količina droge predstavlja konstitutivni element krivičnog dela neovlašćenog držanja opojnih droga. Ta količina mora biti tačno određena ili odrediva (u gramima, tabletama i sl.) i ne može se govoriti o opojnim drogama u tragovima. U suprotnom, nema krivičnog dela.
Šta je „manja“ količina droge utvrđuje se u svakom konkretnom slučaju (pr. i količina od preko 100g može se smatrati malom, u zavisnosti od vrste droge i okolnosti, poput toga koliku količinu droge okrivljeni dnevno koristi, nalaza i mišljenja veštaka neuropsihijatra da je toksikomanski odnosno psihički zavisnik i iskaza svedoka).
Svakako, u nedostatku dokaza odnosno kada nema dokaza koji izvan svake sumnje ukazuju da se radi o krivičnom delu neovlašćene proizvodnje i stavljanja u promet, sud mora primeniti načelo in dubio pro reo (u sumnji za okrivljenog) i kvalifikovati delo kao držanje za sopstvene potrebe, a ne radi dalje prodaje.
